با دقت بر بسته بندی کالای خريداری شده ممکن است علامت يا علایمی مانند آرم استاندارد ایران، CE, ISO 9001:2000, ISO 14001:2004, OHSAS I8000, HACCP یا … را مشاهده کنید.
هرکدام از این علایم نشان دهنده پیامی هستند، مثلا HACCP فقط بر روی محصولات غذایی مشاهده می شود ونشان دهنده سلامتی ایمن بودن مواد غذایی است که در خط تولید آن نقاط بحرانی شناسایی و کنترل می شوند. ISO 9001:2000 یعنی سازمان تولید کننده آن محصول از نظام کیفیت خاصی برخوردار است. CE مجوز ورد کالا به بازار اروپا و GS مجوز ورود کالا به بازار آلمان است. ISO 14001 و OHSAS به ترتیب بیانگر نظام مدیریت زیست محیطی و ایمنی و بهداشت شغلی هستند.بهعبارت دیگر علایم استاندارد اجباری ایران، CE و CS جزو استانداردهای محصول و استانداردهای ISO14001 & OHSAS18001 جزو استانداردهای مدیریتی محسوب می شوند. معمولا گفته می شود صنعت کشور ما 10 تا 30 سال از آخرین تکنولوژی عقب مانده است، اما خوشبختانه در صنعت استانداردهای مدیریتی مانند ایزو اینطور نیست و به محض تدوین استانداردی جدید، متخصصان ما نسبت به ترجمه و انتشار آنها اقدام می کنند.استانداردهای ISO 22000:2005 مربوط به زنجیره صنایع غذایی و ISO 27001:2005 مرتبط با نظام مدیریت امنیت اطلاعات نمونه هایی از این استانداردها می باشند که فقط چند ماهی است که از تدوین نسخه اصلی آنها می گذرد.
حدود 5000 شرکت تا کنون موفق به اخذ گواهینامه ایزو شده اند. از آنجایی که استاندارد ISO 9001:2000 متداولترین استانداردی است که حدود 70 درصد گواهینامه های دریافتی تاکنون را شامل می شود، در این مقاله سعی می شود به بررسی و تحلیل اثرات آن بویژه در ایران بپردازد.
سازمانی غیر انتفاعی و مرکز آن در ژنو است که وظیفه تدوین استانداردها را به عهده دارد. این استانداردها میتواند مربوط به محصول یا نظام مدیریت باشد. استاندارد ISO 9001 که توسط کمیته TC 176 سازمان ایزو تدوین شده است برای اولین بار به طور رسمی در سال 1994 منتشر شد. با ورود آن به ایران از همان سالهای اول اخذ گواهینامه توسط برخی شرکتهای بزرگ، روند درخواست این استاندارد ها افزایش یافت به طوریکه در حال حاضر اکثر شرکتهای بزرگ و حتی کارگاههای کوچک موفق به اخذ این گواهینامه شده اند.نکته قابل توجه آن است که در برخی کشورهای اروپایی سوپرمارکت، پزشک، راننده تاکسی یا حتی خانواده ها که بر اساس استاندارد به آنها سازمان اطلاق می شود، نیز موفق به اخذ گواهینامه ISO 9001:2000 شده اند.
با گذشت چند سال از ویرایش سال 1994، الزامات استاندارد به ویرایش سال 2000 تغییر یافت به طوریکه از دسامبر سال 2003 دیگر گواهینامه های ISO 9001:1994 باطل شد. در ویرایش قدیم سه سری استاندارد ISO 9001 ویژه سازمان های تولیدی و طراحی محصول یا خدمات، ISO 9002 ویژه سازمانهای تولیدی یا خدماتی و ISO 9003 خاص سازمانهای بازرسی وجود داشت، اما در سال 2000 این سه سری استاندارد درهم ادغام شد و فقط یک استاندارد ISO9001:2000 منتشر شد.متاسفانه با وجود باطل شدن استاندارد ISO 9002 هنوز هم شاهد تبلیغات برخی شرکت ها به جهت دارا بودن این استاندارد در رسانه ها هستیم.
برخی از اثرات و فواید استاندارد ISO 9001:2000 در زیر توضیح داده می شود:
1) ارتقای کیفیت محصول
استاندارد ISO 9001 مستقیما بیانگر کیفیت محصول نیست، بلکه همانطور که قبلا هم بیان شد نشان دهنده نظام مدیریت کیفیت است و استاندارد های دیگری مانند استاندارد اجباری ایران که توسط موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران تدوین میشود یا CE مرتبط با محصول هستند.بنابراین کل این سیستم باید در جهت دستیابی به محصول با کیفیت باشد.معمولا هنگامیکه صحبت از کیفیت می شود انتظار آن است که سه عامل زیر مد نظر قرار گیرد:
- مشخصات فنی
- قیمت
- تحویل به موقع
معمولا در سازمانها 3 نوع کنترل کیفیت وجود دارد: مواد اولیه، فرآیند و محصول بنابراین اگر چنانچه مواد اولیه مرغوب استفاده شود و فرآیندهای تولیدی، پشتیبانی و مدیریتی هم به خوبی کنترل شوند انتظار میرود که محصول با کیفیت مرغوب هم تولید شود.
2) برخورداری از نظام رسیدگی به شکایات مشتری
معمولا وقتی صحبت از شکایت می شود منظور آن نیست که به مراجع قضایی ارجاع داده شود، بلکه حتی نارضایتی مشتری به صورت تلفنی نیز به عنوان شکایت تلقی می شود.سازمانی که دارای گواهینامه ایزو 9001 می باشد، ممکن است
از
روشهای مختلفی مانند سیستم تلفن گویا و واحد رسیدگی به شکایات مشتری یا خدمات پس از فروش برای این منظور استفاده کند.سازمان موظف است از رفع کامل شکایت کسب رضایت مشتری اطمینان حاصل کند.مشتری میتواند در صورت عدم رسیدگی از طرف سازمان به موسس صدور گواهینامه آن سازمان اطلاع دهد.یکی از روش های اخذ شکایت مشتری توزیع فرم نظرخواهی از مشتری است که متاسفانه به دلیل عدم اعتماد مشتریان و فرهنگ سازی درصد کمی از این فرمها تکمیل می شوند.
3) رعایت الزامات قانونی محصول
یکی از الزامات استاندارد آن است که سازمان موظف به رعایت الزامات قانونی مانند استانداردهای اجباری تدوین شده توسط موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی است. در حال حاضر فقط 450 کالا که اکثر آنها از نوع غذایی و بهداشتی هستند مشمول استاندارد اجباری هستند که در سالهای اخیر این تعداد رو به رشد است.این استاندارد اجزای متشکله بسیاری از این کالا ها را شامل نمی شود. بسیاری کالا ها مشمول استاندارد تشویقی هستند.هر شرکتی که تصمیم به اخذ گواهینامه ایزو بگیرد ابتدا باید الزامات قانونی کشور مانند موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را رعایت کند و گواهینامه های آنها را دریافت کند.
4) برخورداری از سیستم ردیابی و شناسایی
محصول سازمانی که گواهینامه ایزو دارد معمولا دارای یک کد اختصاصی ردیابی است.این کد می تواند به صورت شماره چند رقمی باشد.این سیستم ردیابی مذکور، این امکان را به وجود می آورد که در صورت بروز مشکلی در محصول بتوان سوابق تولید محصول شامل فرآیندهای تولید، کنترلهایی که بر روی آن انجام شده، اپراتورها و ماشین آلات تولیدی و مواد اولیه مصرفی را حتی الامکان ردیابی کرد.
5) سیستم امکان سنجی قرارداد
براساس الزامات استاندارد، سازمانی که این استاندارد را استقرار داده است باید قبل از عقد قرارداد نیازمندیهای مشتری را بررسی و امکان سنجی کند.این امکان سنجی تعهد سازمان را به برآورده کردن نیازمندی های مشتری افزایش می دهد.روش امکان سنجی قرارداد در سازمانهای مختلف، متفاوت است.
6) برخورداری از پرسنل شایسته و آموزش پرسنل
تعیین شایستگی پرسنل به خود سازمان واگذار شده است و استاندارد جزئیات آن را تعیین نکرده است.شایستگی پرسنل به چهار عامل زیر بستگی دارد:
- تحصیلات
- آموزش
- مهارت
- تجربه
7) تعهد مدیر ارشد
معمولا در ایران مدیر ارشد همان مدیر عامل است . مدیر عامل تعهد خود را به صورت کتبی از طریق خط مشی کیفیت اعلام میکند.مدیر ارشد در چارچوب خط مشی کیفی اهداف کیفی و برنامه دستیابی به آنها را تدوین میکند.مثلا کاهش ضایعات از 12% به 8% در یک سازمان می تواند به عنوان هدف کیفی تلقی شود.یا حتی هدفی دیگر غیر از ضایعات تعیین شود.این در حالی است که هر دو دارای گواهینامه ایزو هستند.مدیر ارشد موظف به بازنگری کل سیستم مدیریت کیفیت به صورت دوره های مثلا 6 ماهه است که اصطلاحا بازنگری مدیریت نامیده می شود.هدف از بازنگری مدیریت اطمینان از اثربخش بودن سیستم ایزو است.
8 ) مشخص بودن شرح وظایف و اختیارات هر فرد
یکی از مزایای ایزو آن است که هر فرد از شرح وظایف و اختیارات خود آگاه است و این امر می تواند به جلوگیری از هرج و مرج در سازمان و ایجاد نظم درسازمان کمک کند.
9) امکانات و زیر ساخت مناسب
سازمانی که دارای گواهینامه ISO 9001 است، باید از امکانات و زیر ساخت مناسب برخوردار باشد.تعیین امکانات مورد نیاز بر عهده خود سازمان است، ولی حداقل امکانات باید در حدی باشد که بتواند پاسخگوی نیازمندی های مشتری باشد.بنابراین حتی یک کارخانه امکانات و ماشین آلات قدیمی ممکن است موفق به اخذ گواهینامه شود.بسیاری از سازمانها به منظور استقرار این سیستم مجبور به تامین ماشین آلات مورد نیاز، ساخت انبار و آزمایشگاه مناسب هستند.
10) توجه به خرید مواد اولیه مرغوب
فرض کنید محصول
از اجزای مختلف ساخته شده باشد که سازمان برخی از آن اجزا را از بیرون یعنی تامین کننده خریداری می کند. مشتری نمی داند که کدام یک از اجزا توسط آن سازمان ساخته شده و کدام یک بیرون از سازمان.سازمان موظف به ارزیابی تامین کننده آن اجزا یا مواد اولیه قبل از خرید است.همچنین کالا هنگام ورود به کارخانه باید کنترل و آزمایش شده، مورد تصدیق قرار گیرد. این موضوع در مورد خدمات خریداری شده مانند تعمیرات، آموزش و … نیز مصداق دارد.
11) اطمینان از صحت وسایل اندازه گیری
هنگامیکه شما کالایی را می خرید بر روی آن ممکن است برخی مشخصات فنی مثلا حجم، وزن، غلظت و … درج شده باشد.از کجا معلوم که این اعداد از دقت لازم برخوردار باشند.سازمانی که این استاندارد را پیاده سازی کرده باشد، موظف به کالیبره کردن تمامی وسایل اندازه گیری خود است.از این رو اندازه گیری با استفاده از مراجع دیگر کالیبره می شوند.
نتیجه گیری
استاندارد ISO 9001:2000 استانداردی عمومی است که تمامی سازمانها می توانند آن را استقرار داده، گواهینامه بین المللی دریافت کنند.معمولا در ایران سازمانهایی که به طرف استاندارد رفته اند در یکی از گروههای زیر قرار دارند:
1) فشار از طرف مشتریان مانند خودروسازان
2) استفاده از ابعاد تبلیغاتی آن
3) استفاده از طرح سوبسیدی وزارت صنایع
4) علاقه مندی به استفاده از مزایای استقرار ایزو – ISO
میزان اثربخشی سیستم مدیریت کیفیت از سازمانی به سازمان دیگر متفاوت است.هدف از استقرار این استاندارد استفاده از اثر بخشی آن است.برخی از شاخصهایی که با استفاده از آن اثر بخشی را تعیین کرده عبارتند از:
-
کاهش تعداد شکایات مشتری
-
افزایش درصد رضایت مشتری
-
کاهش ضایعات و دوباره کاری
-
افزایش بهره وری نیروی انسانی
-
یکنواختی در کیفیت محصول
میزان بهبود شاخص های فوق در سازمان های دارنده گواهینامه ایزو به عواملی مانند تعهد مدیریت، منابع مورد نیاز، درگیری و اعتقاد پرسنل به سیستم مدیریت کیفیت، فرهنگ سازی و … بستگی دارد. در هر صورت این سازمانها نسبت به مشابه خود که فاقد گواهینامه هستند از شاخص های بهتری برخوردار هستند، هرچند که ممکن است سیستم را به طور کامل اجرا نکنند.هرکدام از این استانداردها مزایای خاص خود را دارد و اکنون یک سازمان اعم از تولیدی یا خدماتی می تواند گواهینامه چندین استاندارد مدیریتی را دریافت کند.اگر سازمانی موفق به اخذ گواهینامه ISO 9001:2000 شود، می توان تغییراتی را در آن سازمان شاهد بود، ولی نباید انتظار معجزه داشت چرا که بهبود سازمان به عوامل بسیار دیگری مانند تجهیزات و ماشین آلات، تکنولوژی و دانش فنی و سرمایه و … بستگی دارد.
منبع: علی جلالی – روزنامه همشهری
درباره شرکت مهندسين مشاور سیستمهای مدیریت بهسان
دانلود رایگان فایلهای آموزشی و مستندات س
ستمهای مدیریت (ایزو)
Mobile: 0912 109 20 90
SMS: 0935 373 2000
امیر دهقان – مدیر امور قراردادها و مشاور سیستمهای مدیریت
ارسال به: 
:: 
:: 
:: 
:: 
:: 
:: 
:: 
:: 
:: 
:: 
:: 
پیاده سازی تضمینی سیستم مدیریت با هزینه کم- پیاده سازی سیستمهای مدیریت در سازمانها و شرکتها و کارگاهها و کارخانه ها 